بررسی ابعاد حوزه انقلابی در گفت وگوی تفصیلی با مدیر مدرسه علمیه معصومیه

طلاب، فضلا، اساتید و گروه های جهادی زیادی نیز در این عرصه همچون سایر موارد خطیر، با قدرت وارد صحنه شده و به جامعه پزشکی کمک رسانی می‌کنند که زحمات و خدمات این عزیزان نیز شایسته بهترین تقدیرها است.

میزان و معیار تعریف حوزه انقلابی امامین انقلاب هستند

در خصوص تعریف حوزه انقلابی باید بگوییم وقتی می خواهیم از یک موضوع یا مقوله ای تعریفی را درست و صحیح و دقیق ارائه بکنیم، قاعدتا باید شاخص و میزان ومعیار آن را هم به درستی مشخص کنیم، آن چه بنده به ذهنم می رسد این است که میزان و معیار و شاخص در حوزه انقلابی، امامین انقلاب هستند. حضرت امام (ره) و رهبر معظم انقلاب حفظه الله که امیدواریم خداوند سایه ایشان را مستدام بدارد.

اگر این میزان و معیار را به درستی تبیین کنیم و بپذیریم به اعتقاد من حوزه انقلابی فی الواقع آن حوزه و جامعه روحانیتی است که همواره با یک نگاه توحیدی و عمل موحدانه خود به پیروی ملازمانه با امام و ولی خود برمی خیزد و در جهت اقامه دین و مکتب اسلام ناب از هیچ تلاش و اقدام به هنگامی مضایقه نمی‌کند.

حوزه انقلابی جامعیت علمی، عملی، بینشی و معنوی دارد

از این رو از آنجا که میزان و معیار در تشخیص معیار صحیح حوزه انقلابی حرکت امامین انقلاب است می‌توان گفت شاخص و میزان و معیار صحیح در حوزه انقلابی آن جامعیت علمی و عملی و بینشی و معنوی است که فی الواقع ما را در افق تمدن نوین اسلامی قرار می دهد و سعی وافری است که باید برای نیل به آن هدف مقصود از خود نشان بدهیم.

آن تعریفی که در ذهن خودم از حوزه انقلابی دارم، در یک جمله باید این طور جمع بندی کرد که حوزه انقلابی، حوزه و جامعه روحانیتی است که در حقیقت در زیر آن چتر توحید، فکرا و عملا در جهت اقامه و تحقق مکتب اسلام ناب از هیچ تلاشی مضایقه نمی‌کند و میزان و معیار هم حرکت امامین انقلاب است.

علائم حیات حوزه انقلابی

بدون شک این حوزه انقلابی باید یک سری شاخصه های حیاتی و سرزندگی را از خود نشان بدهد که از جمله آنها می‌شود به فقه پویا و کارآمد و در خدمت نیازهای جامعه و نظام اسلامی، اشاره کرد.

از دیگر علائم حیاتی حوزه انقلابی آن حمایت فکری و عملی است که باید از نظام داشته باشد و حضور مجاهدانه در عرصه های مختلفی است که مناسب با رسالت و مأموریت حوزه است و خدمت به مردم و مهرورزی به محرومان و مستضعفان را باید به عنوان اصل اساسی از خود نشان بدهد. این همان شاخصه هایی است که ما باید برای حوزه انقلابی داشته باشیم و داریم.

حوزه انقلابی حامی فکری وعملی نظام است | کرونا انقلابی بودن حوزه را نشان داد

رسا – اگر بنا باشد به اقدامات حوزه در این چند سال در مقام عمل اشاره کنید، اساسا آیا حوزه توانسته ناظر به رسالت و مأموریت انقلابی خودش اقدامات عملی داشته باشد؟

اگر بخواهیم صریح و صادقانه صحبت کنیم باید این طور بگوییم که هرچند با نقطه ای که باید در آن باشیم فاصله داریم، اما نباید چشم خود را به واقعیت ها ببندیم و این را نبینیم که حوزه امروز در وضعیت مطلوبی نسبت به گذشته به سر می برد.

پنج شاخصه اساسی برای ارزیابی عملکرد حوزه در بعد انقلابی بودن

به مقداری که بنده مطلعم اگر قرار باشد ما اقدامات عملی را تبیین و دسته بندی داشته باشیم، اقدامات عملی را باید در چند حوزه شاخص گذاری کنیم:

اول) حوزه ساختار؛ دوم) عرصه تولید علم و اندیشه و محتوا؛ سوم) اتخاذ مواضع انقلابی؛ چهارم) تربیت طلبه جامع و تراز انقلاب اسلامی و پنجم) اقدامات ناظر به رسالت محوری و مأموریت گرایی که حوزه باید آن را به عنوان رویکرد خود اتخاذ کند و نیروی خود را در اختیار نظام و انقلاب و حرکتی که امامین انقلاب پرچم دار آن هستند، قرار دهد.

فارغ از همه تعارفات و همه قیل و قال ها، می‌توان گفت هرچند با نقطه اوج فاصله داریم ولی وضعیت ما مطلوب است؛ امروز در بخش ساختاری تحولات خیلی خوبی ناظر به رسالت ها و مأموریت های حوزه انقلابی ایجاد شده است به همین جهت هویت و رسالت اجتماعی، هویت و رسالت سیاسی، هویت و رسالت تبلیغی، هویت و رسالت فرهنگی و هویت و رسالت پشتیبانی فکری و عملی الحمدلله در درون ساختار حوزه نهادینه شده که این اتفاق مبارکی است و این خود یک اقدام عملی است.

الحمدلله در دوره اخیر مدیریت حوزه این مسأله شتاب بیشتری به خود گرفته است، البته این مرهون زحماتی است که مدیران سابق کشیده اند ولی شتاب مضاعفی در دوره اخیر در این خصوص صورت گرفته است.

در حوزه تولید علم و بستر سازی برای تولید محتوا و تولید علم که به تعبیر رهبر معظم انقلاب یکی از پایه های اساسی و اصلی شکل گیری تمدن اسلامی، تولید علوم انسانی اسلامی هست، شاهدیم در درون حوزه درختواره رشته ها تدوین و تبیین و شروع شده و این هم یک کار مبارکی است.

یکی دیگر از اقدامات عملی اتخاذ مواضع انقلابی است که الحمدلله در طول این چهل سالی که از انقلاب گذشته شاهد این هستیم که حوزه و مراجع عظیم الشأن که پرچمداران حوزه هستند و همین طور بدنه حوزه در صحنه های مختلف مواضع حکیمانه ای اتخاذ کرده و حمایت خود را از انقلاب و نظام نشان داده اند و در جای خود نقد مشفقانه خود را هم داشته اند.

حوزه مرز بندی مناسبی با دشمنان انقلاب دارد

بدنه حوزه در این مسأله واقعا انقلابی بوده است و من اگر بنا باشد به این اتخاذ مواضع انقلابی اشاره بکنم همیشه شاهد این بوده ایم که حوزه مرز بندی خوبی با دشمنان انقلاب و اسلام داشته و معاندین اسلام و انقلاب را از خودش طرد کرده است که این جزو شاخصه های است که باید به آن اشاره کنیم.

اگر وارد حوزه حمایت انسانی و نیروی انسانی از نظام بشویم، فکر می کنم خیلی واضح و شفاف است که الحمدلله چه در تأمین فقهای شورای نگهبان، چه در تأمین ائمه جمعه، چه در تأمین مدیران فرهنگی در بخش های مختلف کشور و حمایت از ساختارهای موجود نظام در آموزش و پرورش و دانشگاه و بخش های مختلف متناسب با رسالت و مأموریت حوزه حضور پررنگی داشته است.

بدون شک حوزه یکی از نهادهایی است که بیشترین ظرفیت انسانی خود را در اختیار نظام و انقلاب قرار داده و در این راه بیشترین هزینه و شهید را داده است، البته با صراحت و صداقت عرض می کنیم که ما هرچند شاید وضعیت مطلوبی داشته باشیم ولی مطلوبیت یک امر نسبی است و با آن نقطه ای که باید در آن باشد فاصله داریم و این هم یک واقعیتی است. به تعبیر آقا امیرالمؤمنین(ع) باید حرف خود را صادقانه و صریح با رعایت منطق و حکمت بیان کنیم.

حوزه انقلابی حامی فکری وعملی نظام است | کرونا انقلابی بودن حوزه را نشان داد

رسا – همانطور که می دانید یکی از مظاهر حوزه انقلابی تلاش در عرصه صدور انقلاب و فعالیت های فراملی است، تحلیل شما از عملکرد حوزه در این بعد چیست؟

آنچه به ذهن من می رسد این است که با توجه به رشد چشم گیری که انقلاب در حوزه بین الملل و امت اسلامی داشته است، جا دارد که حوزه در این پشتیبانی و تولید محتوا که ناظر به نیازهای نظام و حکومت اسلامی باشد، باید قدم های بلندتر و سریع تری بردارد، بله کارهای بزرگی اتفاق افتاده ولی این ظرفیت الحمدلله با افق های بلندی که رهبر معظم انقلاب به ویژه با سند گام دوم انقلاب پیش روی حوزه قرار دادند در حوزه وجود دارد

حوزه انقلابی در سایه بیانیه گام دوم انقلاب

رهبر معظم انقلاب با صدور بیانیه گام دوم انقلاب، رسالت و مأموریت خطیری بر دوش حوزه قرار دادند و الحمدالله این ظرفیت وجود دارد و حوزه می‌تواند گام های بلندی در این عرصه بردارد و می‌تواند در تولید دانش مدیریت انقلابی متناسب با جغرافیای بین المللی در حوزه اقدامات جدی تر انجام بدهد تا پاسخگوی نیاز امت اسلامی باشیم.

ما هرگز نباید به وضعیت موجود خودمان قانع باشیم چون مسیری که در پیش داریم یک مسیر بسیار طولانی و پرفراز و نشیب است که نیاز به طراحی مقدمات و ساختار سازی و تولید محتوا و تربیت نیروهای کارآمد در آینده پیش روی حوزه دارد و به نظر می رسد باید در این فضا کارهای جدی تری صورت بگیرد.

کاستی های درون حوزه کم نیست و قاعدتا همیشه این گونه بوده که با توجه به واقعیت های مختلفی که حوزه با آن درگیر بوده، یک سری کاستی هایی هم وجود داشته است ولی الحمدلله شاهد این هستیم که حوزه انقلابی امروز یک حوزه زنده و پویا و پرتوانی است که می‌تواند این کاستی ها را جبران کند و مسیر پیش روی خودش را هموار کند.

رسا – شما به عنوان یک فردی که درون حوزه و با طلاب سر و کار دارید، چه راهکاری برای داشتن حوزه انقلابی در مقام عمل پیشنهاد می دهید؟

اعتقاد من این است که حوزه به عنوان یک نهاد مسؤول که رسالت خودش را حمایت فکری و پشتیبانی عملی از نظام می‌داند، باید از وجود اندیشه های متناظر و البته نه متضاد استقبال بکند و همانطور که ما شاهد هستیم می بایستی بسان آن حمایتی که علمای بصیر ، مجاهد و انقلابی همواره از خودشان نشان داده اند، حمایت شان باید حمایت نقادانه و در عین حال مشفقانه باشد.

معنای حوزه انقلابی تأیید همه اتفاقات درون نظام نیست

معنای حوزه انقلابی لزوما تأیید همه اتفاقاتی که در درون نظام و جامعه اسلامی می افتد نیست، چه بسا در بسیاری از موارد نیاز باشد که ما نقد مشفقانه داشته باشیم و دیگر این که به نظر می رسد همانطور که در سؤال قبل اشاره کردم، با توجه به رشد چشم گیری که امروز انقلاب در عرصه بین الملل و در جغرافیای امت اسلامی داشته حوزه انقلابی باید در تدوین و طراحی مدیریت انقلابی متناسب با جغرافیای بین الملل گام های جدی و بلندتری بردارد چون ما این خلأ را امروز به وضوح می بینیم و با آن مواجهیم.

دیگر این که به نظر می رسد باید حمایت جدی تری از بحث تولید علوم انسانی اسلامی درون حوزه صورت بگیرد که این کار پراهمیتی است که چالش های خود را دارد و به نظر می رسد ظرفیت فکری و ساختاری آن وجود دارد و حوزه این کشش را دارد تا بتواند برای زمینه سازی تمدن نوین اسلامی اقدام به تولید علوم انسانی بر پایه تعالیم بلند اسلامی بکند.

حوزه انقلابی حامی فکری وعملی نظام است | کرونا انقلابی بودن حوزه را نشان داد

رسا – رهبر معظم انقلاب در سال 94 نکته ای فرمودند: که اگر حوزه، انقلابی نماند نظام در خطر انحراف از مسیر خود قرار می گیرد، تحلیل شما از این سخن چیست؟

خیلی سؤال خوبی است و دوست داشتم در بین سؤالات تان حتما به این نکته اشاره می کردید، حضرت امام(ره) و حضرت آقا همیشه این اندیشه را داشته اند که علت محدثه انقلاب و مادر انقلاب، حوزه و قم بوده و اگر قرار باشد انقلاب به مسیر خود ادامه دهد نقش حوزه و قم در این مسیری کلیدی است و اگر حوزه یک چنین مولود مبارکی را که عبارت باشد از انقلاب اسلامی به وجود آورده، صیانت از آن تا به بلوغ رسیدنش نیز وظیفه حوزه است.

حوزه همیشه انقلابی بوده، اما امروز وظیفه سنگین تری دارد<

برخی فکر می‌کنند این که رهبر معظم انقلاب فرمودند:حوزه علمیه قم باید انقلابی باشد، این است که حوزه انقلابی نیست بلکه حوزه در گام دوم یک رسالت مهمتر و خطیرتر نسبت به مأموریت های پیش روی خود برعهده دارد، چون در تولد این حرکت و حدوث این نهضت یک وظایف محدودی داشتیم و حالا که این مولود زنده پاگرفته و شاهد رشد آن هستیم همان علت محدثه و مادر انقلاب باید از آن صیانت و پاسداری و حمایت و پشتیبانی کند و نیروی انسانی متناسب با آن را تربیت کند.

دقیقا سخن رهبری معظم که فرمودند: اگر حوزه، انقلابی نماند نظام در خطر انحراف قرار می گیرد، معنایش همین است و اگر این معنا به درستی توسط اساتید و برنامه ریزان حوزه فهم شود، متوجه می شوند که حوزه امروز باید خیلی از تحولات در آن صورت بگیرد که در حقیقت معنای این تحول نفی دستاوردهای گذشته نیست بلکه به ثمررساندن و محقق کردن دستاوردهای آنان است، چراکه ما وظیفه ای مهمتر از اقامه دین و مکتب اسلام در شؤونات مختلف جامعه نداریم و نباید از آن غفلت کنیم.

نقش حوزه در اقامه دین

رهبر معظم انقلاب در سال گذشته در دیدار با حوزویان تأکید کردند که مهمترین مسأله و مأموریت حوزه، اقامه دین است نه این که به جایی برسیم که در حوزه نظر رشد چشم گیری داشته باشیم ولی در اقامه آن به آن اندازه رشد نکرده باشیم؛ به عقیده من این مفاد و منظور و مقصود از فرمایش حضرت آقا باشد.

رسا – گاهی دیده می‌شود که طلاب دچار سردرگمی هستند و نمی دانند چطور باید انقلابی باشند، شما برای بدنه حوزه و طلاب سطوح پایین تر طلاب که می خواهند به دستورات رهبر معظم انقلاب عمل کنند و انقلابی باشند، چه پیشنهادی دارید؟

من همیشه به طلبه های خودم و طلاب این مدرسه که بحمدالله به عنوان پیشآهنگ و پیشانی حوزه انقلابی از آن یاد می‌شود، این توصیه را داشته ام که حوزه انقلابی قوامش به تربیت طلاب جامع، مهذب، عالم، بصیر و متقی و در خدمت به نظام و انقلاب و مردم است.

نگاه رسالت محور و مأموریت گرا در طلاب انقلابی ضروری است
اگر بنا باشد طلبه ها وظیفه خودشان را در سطوح مختلف تشخیص بدهند و به آن عمل کنند تا در مدار منویات رهبر معظم انقلاب قرار بگیرند باید با یک نگاه رسالت محور و مأموریت گرا، نسبت به رشد و بالندگی علمی و عملی خودشان از هیچ تلاشی و از هیچ مجاهدتی مضایقه نکنند.

انقلاب بیش از هر زمان دیگری، نیاز به عالمانی دارد که بتوانند پاسخگوی نیازهای جامعه باشند، اگر نیروهای انقلابی ما در این حوزه کوتاهی بکنند، به نظر می رسد این کوتاهی بخشودنی نباشد، ما بیش از هر نیازی نیازمند تربیت انسان های مهذب هستیم و به نظر می رسد هیچگونه قصور و کوتاهی در این بخش قابل گذشت نیست، از این رو طلبه های ما باید وجهه همت خودشان را ساده زیستی و دوری از دنیا و تجملات دنیوی قرار بدهند که مبادا این رویکرد بین آنها و بین مردم و محرومان و مستضعفان فاصله بیاندازد.

به نظر می رسد طلبه های ما باید نسبت به بینش افزایی و بصیرت افزایی خودشان مجدّ باشند و این که حضرت آقا تأکید دارند بر این که شما نباید هویت و روحیه انقلابی را در خودتان ضعیف بکنید، به نظر می رسد معنایش همین حفظ هویت و تلاش در جهت بارور کردن این هویت است.

این چیزی است که من از طلبه پایه یک تا طلبه های ششم در سطح یک این نکته را گوشزد کرده ام و البته واقعا نمی‌شود یک طلبه ای مدعی انقلابی بودن باشد اما در جهت علمی کار نکند و تلاشی نداشته باشد. نمی‌شود کسی ادعای انقلابی بودن داشته باشد ولی در جهت معنوی و در جهت تهذیب و رشد تقوایی خودش مجاهدت نکند. نمی‌شود تصور کرد که یک طلبه، انقلابی باشد ولی برخوردار از بینش انقلابی نباشد و برای من جای بسی تعجب است که برخی خودشان را مدعی انقلابی بودن و انقلابی گری می‌دانند اما تهی از منطق و حکمت و اخلاق انقلابی هستند.

حوزه انقلابی از جهاد و معنویت تهی نیست

این ها شاخصه های یک طلبه انقلابی است و اگر مدعی هستیم که می خواهیم یک طلبه انقلابی باشیم باید در حوزه علم و در حوزه معنویت و تقوا و در حوزه جهاد وخدمت به نظام و انقلاب در جهت بینشی، بایستی زبانزد باشیم و رشد و تلاش کنیم.

انقلابی نبودن خطرات زیادی برای نظام دارد

این توصیه ای است که بنده به طلاب به سطح یک و مبتدی دارم، البته این محدود به آنها نیست، بلکه من و امثال من نیز از این قاعده مستثنا نیستیم ولی طلاب مبتدی بایستی صیانت بیشتری از خودشان در این مسیر نشان بدهند تا مبادا دچار برخی آفت ها بشوند، چون بیشترین آفتی که متوجه انقلاب شده، می‌شود و خواهد شد از سوی آن دسته از نیروهایی است که رشد علمی نداشته باشند و از نظر معنوی و روحیه جهادی قوی نباشند و خودشان را متصل به بینش انقلابی و اندیشه های امامین انقلاب نکرده باشند و آن روحیه ساده زیستی و قناعت و پرهیز از تجملات و دنیا پرستی را در خودشان بارور نکرده باشند.

مع الاسف گاهی در گوشه و اطراف موارد معدودی از این نمونه ها را شاهد هستیم که چه ضربه های سهمگینی بر پیکره انقلاب از سوی این افراد وارد می‌شود که انسان فقط باید تأسف بخورد، اما طلاب امروز ما هرگز این گونه نیستند بلکه همواره تلاش دارند تا خود را به منویات رهبر معظم انقلاب نزدیک تر کرده و روحیه انقلابی را در خود بیش از گذشته تقویت کنند که امیدواریم همیشه این چنین باشد.
حوزه انقلابی حامی فکری وعملی نظام است | کرونا انقلابی بودن حوزه را نشان داد<

رسا – با توجه به شیوع بیماری کرونا و وضعیت حساس پیش آمده در کشور، به عقیده شما آیا حوزه توانسته است در این شرایط نقش انقلابی خود را به خوبی ایفا کند؟

بله، ببینید همانطور که گفتیم مراجع معظم تقلید، اساتید، طلاب و فضلای حوزه همیشه مواضع حکیمانه ای در شرایط مختلف کشور اتخاذ کرده اند که از جمله آنها همین بحث شیوع بیماری کرونا بود، آنجایی که حوزه ها به تبعیت از دستور وزارت بهداشت، اقدام به تعطیلی مراکز آموزشی خود کرده و جهادگران خود را وارد میدان کردند.

برخی متأسفانه در این شرایط می خواهند بر طبل اختلاف بکوبند که حوزه میانه ای با حکومت و نظام و دولت ندارد، در حالی که هرگز این چنین نیست و ما به تبعیت از رهبر معظم انقلاب که فرمودند: باید دستوارت وزارت بهداشت عملیاتی شود، این کار حکیمانه را انجام دادیم و حوزه ها در این عرصه حقیقتا خوش درخشیدند.

اما ذکر این نکته لازم و ضروری است که حوزه ها و مدارس علمیه، گرچه کلاس های درس حضوری خود را به جهت جلوگیری از شیوع این بیماری تعطیل کردند، اما هرگز درس و مباحث علمی خود را تعطیل نکردند که گزارشات آن در خبرگزاری شما نیز منتشر شده است.

بهره مندی حوزه از فضای آموزش مجازی و استفاده از فناوری ها و ابزارهای روز آموزشی در این شرایط حقیقتا نشان داد که ما میانه ای با تعطیلی علم و پژوهش نداریم، همچنانکه در مدرسه ما یعنی معصومیه سامانه آموزش مجازی راه اندازی شده که تا به الان نزدیک به 1400 جلسه درس بارگذاری و بیش از 40 هزار بار دانلود صورت گرفته است.

ما در مدرسه معصومیه با شعار «این جا تعطیل نیست» کارهای علمی خود را دنبال کردیم که اتفاقا گزارشی از فعالیت های آموزش غیر حضوری این مدرسه در بخش خبر حوزه از صدا و سیما پخش و گزارشی از این فعالیت ها ارائه شد.

در کنار این مسأله، طلاب و فضلا و اساتید حوزه علمیه قم از جمله مدرسه معصومیه در این ایام در بیمارستان های مختلف قم و حتی تهران حضور پیدا کرده و به خدمت رسانی به عزیزان درگیر با این ویروس منحوس مشغول شده اند که این هم بعد دیگری از از ابعاد انقلابی بودن است که در قسمت های قبل به آن اشاره کردیم، آن جایی که گفتیم یکی از شاخصه های حیات حوزه انقلابی و طلبه انقلابی همراه و همدردی با مردم و مظلومان است.

شما گزارشات زیادی از خدمت رسانی طلاب و فضلای حوزه به مردم در این ایام دیده اید که حتی کسانی که در بیمارستان ها نرفته اند، مشغول خدمت رسانی در خیابان ها، ضد عفونی و اهدای پک های ماسک و لوازم بهداشتی درب منازل هستند، بنابراین اتفاقا در این ایام حوزه های علمیه و طلاب و فضلای آن به خوبی نشان دادند که انقلابی هستند و از موضع انقلابی خود عقب نشینی نمی‌کنند.

رسا – تقدیر و تشکر داریم از این که وقت خود را در اختیار ما قرار دادید، اگر در پایان نکته ای مانده است بفرمایید.

بنده هم از شما کمال تشکر و قدردانی را دارم و ان شاءالله خداوند متعال این کار ارزشمند و این کار مهم شما را قبول کند.

به نظر من از مهمترین وظایفی است که باید حوزه در آن گام های بلندی را بردارد ورود در حوزه رسانه است که دشمن در این فضا خیلی کار می‌کند و خیلی سرمایه گذاری می‌کند و سعی می‌کند یک سپاهی را در حوزه رسانه برای خودش فراهم کند، تلاش شما در این عرصه یک تلاش انقلابی و مجاهدانه است و امیدواریم خداوند بر تأییدات شما بیافزاید./1330/ج

گفت‌وگو از داود جعفری